అధ్యక్షుడు
శాసనాలు – సంబంధిత – కేసులు
1) బ్యాంకుల జాతీయీకరణకు సంబంధించి కోపర్ వర్సెస్ యూనియన్ ఆఫ్ ఇండియా (1970) కేసులో దురుద్దేశపూరిత కారణాలతో రూపొందించిన ఆర్డినెన్స్లు న్యాయ సమీక్షకు లోబడి ఉంటాయని సుప్రీంకోర్టు పేర్కొంది.
2) ఆర్డినెన్స్ను ఎలాంటి మార్పులు చేర్పులు చేయకుండా, దానిని యథాతథంగా కొనసాగించి, మరో ఆర్డినెన్స్ జారీ చేయడం రాజ్యాంగ స్ఫూర్తికి, ప్రజాస్వామ్య ప్రక్రియకు విరుద్ధమని, ఇది రాజ్యాంగంపై దాడి అని పేర్కొన్న కేసు- DC వాద్వా వర్సెస్ స్టేట్ ఆఫ్ బీహార్ కేసు (1987)
ఆర్టికల్-80(3): రాష్ట్రపతి 12 మంది ప్రముఖులను రాజ్యసభకు నామినేట్ చేస్తారు.
ఆర్టికల్-331: రాష్ట్రపతి ఇద్దరు ఆంగ్లో-ఇండియన్లను లోక్సభకు నామినేట్ చేస్తారు.
(శాసనాధికారాల్లో భాగంగా ‘ఆర్టికల్-3’ ప్రకారం రాష్ట్రాల పునర్వ్యవస్థీకరణ బిల్లును ప్రవేశపెట్టాలి. అంటే రాష్ట్రపతి ముందస్తు ఆమోదంతో ప్రవేశపెట్టాలి).
ఆర్టికల్-19(1)(g) ప్రకారం: అంతర్-రాష్ట్ర వాణిజ్య స్వేచ్ఛను పరిమితం చేసే రాష్ట్ర బిల్లులు రాష్ట్రపతి ముందస్తు అనుమతితో మాత్రమే ప్రవేశపెట్టబడతాయి.
ఆర్టికల్-111: పార్లమెంటులో ఏదైనా బిల్లు ఆమోదం పొందాలంటే రాష్ట్రపతి ఆమోదం తప్పనిసరి.
స్పీకర్ మరియు డిప్యూటీ స్పీకర్ రెండు పదవులు ఒకేసారి ఖాళీ అయితే, సభ కార్యకలాపాలను నిర్వహించడానికి సభలో ఒకరిని స్పీకర్ (అధ్యక్షుడు)గా నియమిస్తారు.
ఆర్టికల్-102: పార్లమెంటు సభ్యులపై అనర్హత వేటు వేసిన సందర్భంలో, ఎన్నికల కమిషన్ను సంప్రదించి, ఆర్టికల్-103 ప్రకారం సభ్యులను అనర్హులుగా ప్రకటించాలి.
– ప్రొటెం స్పీకర్ను నియమిస్తారు.
ఆర్టికల్-72: శాసన అధికారాలలో భాగంగా రాష్ట్రపతికి వీటో అధికారాలు కూడా ఉన్నాయి. వీటో పవర్ అంటే తిరస్కరణ శక్తి. వీటో అధికారాలను ఈ క్రింది విధంగా వర్గీకరించవచ్చు.
1. సంపూర్ణ వీటో: రాష్ట్రపతి తన ఆమోదం కోసం పంపిన బిల్లును తిరస్కరించడం ఇందులో ఉంటుంది. ఆ బిల్లును రద్దు చేస్తారు. ఉదా: ఎ) 1954లో రాజేంద్ర ప్రసాద్ PEPSU (పాటిలా ఈస్ట్ పంజాబ్ స్టేట్స్ యూనియన్) బిల్లులో సంపూర్ణ వీటోను ఉపయోగించారు. బి) 1991లో, ప్రెసిడెంట్ వెంకట్రామన్ పార్లమెంటు సభ్యుల జీతం, భత్యం మరియు పెన్షన్ బిల్లుపై సంపూర్ణ వీటోను ఉపయోగించారు.
2. తాత్కాలిక వీటో: దీని ద్వారా రాష్ట్రపతి తన ఆమోదం కోసం పంపిన బిల్లును పునఃపరిశీలన కోసం పంపవచ్చు. పార్లమెంటు ఉభయ సభలు సాధారణ మెజారిటీతో మళ్లీ ఆమోదించి రాష్ట్రపతికి పంపితే, రెండో బిల్లును రాష్ట్రపతి ఆమోదించాలి.
ఉదా: 2006లో, అబ్దుల్ కలాం లాభదాయకమైన పోస్టులకు సంబంధించిన బిల్లుపై తాత్కాలిక వీటోను ఉపయోగించారు.
3. పాకెట్ వీటో: ఈ సందర్భంలో రాష్ట్రపతి బిల్లును ఆమోదించరు, తిరస్కరించరు లేదా పునఃపరిశీలనకు పంపరు. రాష్ట్రపతి బిల్లుకు ఆమోదం తెలిపేందుకు రాజ్యాంగం నిర్ణీత కాలపరిమితిని సూచించలేదు. కాబట్టి ఈ పరిస్థితి ఏర్పడుతుంది.
అమెరికాలో, అధ్యక్షుడు పది రోజుల్లో బిల్లును ఆమోదించాలి లేదా పునఃపరిశీలనకు పంపుతారు. అంటే భారత రాష్ట్రపతి వీటో అధికారం అమెరికా అధ్యక్షుడి కంటే విస్తృతమైనది.
ఉదా: 1986లో భారత పోస్టల్ బిల్లు విషయంలో జియానీ జైల్సింగ్ పాకెట్ వీటోను ఉపయోగించారు. 1989లో అధికారంలోకి వచ్చిన రాష్ట్రపతి వెంకట్రామన్ ఇదే బిల్లుపై సస్పెన్స్ వీటోను ఉపయోగించారు.
రాజ్యాంగ సవరణ బిల్లులపై రాష్ట్రపతికి వీటో అధికారం లేదు. (1971లో 24వ రాజ్యాంగ సవరణ రాజ్యాంగ సవరణ బిల్లులపై వీటో అధికారాన్ని ఉపయోగించరాదని అందించింది.)
ఆర్థిక బిల్లుల విషయంలో, రాష్ట్రపతి సంపూర్ణ వీటో మరియు పాకెట్ వీటోలను ఉపయోగించవచ్చు. కానీ తాత్కాలిక వీటోను ఉపయోగించకూడదు.
గమనిక: US ప్రెసిడెంట్కు ఉన్న వీటో అధికారం కానీ భారత అధ్యక్షుడికి లేదు – క్వాలిఫైడ్ వీటో పవర్.
రాష్ట్రపతి బిల్లులపై వీటో అధికారం
రాష్ట్ర బిల్లులపై రాష్ట్రపతికి వీటో అధికారం కూడా ఉంది.
ఆర్టికల్-200: రాష్ట్ర శాసనసభ ఆమోదించిన బిల్లును గవర్నర్ ఆమోదం కోసం పంపినప్పుడు, గవర్నర్ ఈ ప్రత్యామ్నాయాలను కలిగి ఉంటారు.
1) బిల్లును ఆమోదించండి 2) తిరస్కరించండి 3) పునఃపరిశీలన కోసం పంపండి 4) రాష్ట్రపతి ఆమోదం కోసం పంపండి.
– వి.చైతన్యదేవ్
పోటీ పరీక్షల నిపుణులు
నవీకరించబడిన తేదీ – 2022-10-10T21:03:31+05:30 IST