ఎలక్టోరల్ బాండ్లు రాజకీయ పార్టీలకు అనామక నిధులను అనుమతించే వివాదాస్పద యంత్రాంగం. ఈ ఎలక్టోరల్ బాండ్లు చట్టవిరుద్ధమని, సమాచార హక్కుతో పాటు భావప్రకటన స్వేచ్ఛకు భంగం కలిగిస్తున్నాయని సుప్రీంకోర్టు గురువారం సంచలన తీర్పు ఇవ్వడంతో వీటిపై దేశవ్యాప్తంగా చర్చ జరుగుతోంది. ఈ బంధాలు ఏమిటి? వీటి వల్ల ప్రయోజనం ఏమిటనే దానిపై సర్వత్రా చర్చ జరుగుతోంది. ఇప్పుడు ఆ వివరాలను తెలుసుకుందాం.
ఎలక్టోరల్ బాండ్లు
ఎలక్టోరల్ బాండ్లు.. వ్యక్తులు లేదా సంస్థలు తమకు నచ్చిన రాజకీయ పార్టీలకు విరాళాలు ఇచ్చే ఆర్థిక సాధనంగా పనిచేస్తాయి. రాజకీయ పార్టీలకు నిధులను అందించడానికి ఈ బాండ్లను ప్రత్యేకంగా జారీ చేస్తారు. 2017-18 బడ్జెట్ సమావేశాల్లో భాగంగా అప్పటి కేంద్ర ఆర్థిక మంత్రి అరుణ్ జైట్లీ వీటిని ప్రవేశపెట్టారు. ఈ బాండ్లను స్టేట్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇండియా (SBI) జారీ చేస్తుంది. వీటిని రూ.1,000, రూ.10,000, రూ.లక్ష, రూ.10 లక్షలు, రూ.1 కోటి గుణిజాలలో విక్రయిస్తున్నారు. ఈ పథకం కింద చేసే విరాళాలకు 100% పన్ను మినహాయింపు ఉంటుంది. అయితే బ్యాంకులు, రాజకీయ పార్టీలు విరాళాలు ఇచ్చే వారి వివరాలను గోప్యంగా ఉంచుతాయి.
ఈ ఎలక్టోరల్ బాండ్లను KYC ధృవీకరించిన కస్టమర్‌లు మాత్రమే కొనుగోలు చేయవచ్చు. ఒక్కసారి నగదు బదిలీ అయితే.. రాజకీయ పార్టీలు నిర్ణీత గడువులోగా విరాళాలను క్యాష్ చేసుకోవాలి. ఒక వ్యక్తి లేదా సంస్థలు ఎలాంటి పరిమితులు లేకుండా ఎన్ని బాండ్లను అయినా కొనుగోలు చేయవచ్చు. పథకంలోని నిబంధనల ప్రకారం, ప్రజాప్రాతినిధ్య చట్టం, 1951లోని సెక్షన్ 29A కింద నమోదు చేసుకున్న రాజకీయ పార్టీలు మాత్రమే ఈ ఎలక్టోరల్ బాండ్లను స్వీకరించడానికి అర్హులు. అది కూడా.. గతంలో లోక్‌సభ లేదా రాష్ట్ర శాసనసభకు జరిగిన ఎన్నికల్లో పోలైన ఓట్లలో 1 శాతం కంటే తక్కువ ఓట్లు సాధించి ఉండకూడదు. అంటే.. కనీసం ఒక్క శాతం ఓట్లు తెచ్చుకునే పరిస్థితి ఉంది.
ఎలక్టోరల్ బాండ్లు & కేసు
ఈ ఎలక్టోరల్ బాండ్ల పథకం రాజ్యాంగ విరుద్ధమని సీపీఐ(ఎం), కాంగ్రెస్, కొన్ని స్వచ్ఛంద సంస్థలు సుప్రీంకోర్టులో పిటిషన్లు దాఖలు చేశాయి. ఇది సమాచార హక్కును ఉల్లంఘించడమే కాకుండా అవినీతిని ప్రోత్సహిస్తోందని పిటిషనర్లు పేర్కొన్నారు. రాజ్యసభ ఎంపీ, సీనియర్ న్యాయవాది కపిల్ సిబల్ కూడా రాజకీయ పార్టీల విరాళాలను ఎన్నికలకు కాకుండా ఇతర ప్రయోజనాల కోసం ఉపయోగించవచ్చనే అంశాన్ని లేవనెత్తారు. ఈ అంశంపై గత ఏడాది అక్టోబర్ 31న విచారణ ప్రారంభమైంది. తాజాగా.. ఈ ఎలక్టోరల్ బాండ్లు చట్టవిరుద్ధమని సుప్రీంకోర్టు గురువారం సంచలన తీర్పునిచ్చింది. ఈ తీర్పుపై కాంగ్రెస్ సహా విపక్షాలు హర్షం వ్యక్తం చేశాయి.
