బడ్జెట్ 2024: కేంద్ర ఆర్థిక మంత్రి నిర్మలా సీతారామన్ ఫిబ్రవరి 1న బడ్జెట్‌ను సమర్పించనున్నారు. లోక్‌సభ ఎన్నికలకు ముందు నిర్మలా సీతారామన్ సమర్పించిన తొలి మధ్యంతర బడ్జెట్ ఇది. అదే సమయంలో, ప్రధాని నరేంద్ర మోడీ హయాంలో ఇది రెండవ మధ్యంతర బడ్జెట్.బడ్జెట్ 2024) విశేషమైనది. 2019 లోక్‌సభ ఎన్నికలకు ముందు కేంద్ర మంత్రి పీయూష్ గోయల్ తొలి మధ్యంతర బడ్జెట్‌ను ప్రవేశపెట్టారు. అయితే గతంలో బడ్జెట్‌ను ఆసక్తికరమైన పేర్లతో పిలిచేవారు. ఆ విశేషాలను ఇప్పుడు చూద్దాం.
నిజానికి, ఫిబ్రవరి 28, 1986న కాంగ్రెస్ ప్రభుత్వం కోసం వీపీ సింగ్ కేంద్ర బడ్జెట్‌ను సమర్పించారు. లైసెన్స్ రాజ్ వ్యవస్థను అంతం చేసే దిశగా ఈ బడ్జెట్ ఒక అడుగు అని చెప్పవచ్చు. అందుకే దీన్ని ‘క్యారెట్ అండ్ స్టిక్’ బడ్జెట్ అంటారు. ఇందులో క్యారెట్ అంటే క్యారెట్ తీపి లేదా బహుమతిగా పరిగణించబడుతుంది. అదే సమయంలో కర్రను శిక్ష అంటారు. అంటే రివార్డులు లేదా శిక్షల ఆధారంగా ఈ బడ్జెట్ విధానాన్ని రూపొందించారు.
ఈ బడ్జెట్ వినియోగదారులపై పన్ను ప్రభావాన్ని తగ్గించడానికి MODVAT (మోడిఫైడ్ వాల్యూ యాడెడ్ టాక్స్) క్రెడిట్‌ను ప్రవేశపెట్టింది. అదే సమయంలో, స్మగ్లర్లు, బ్లాక్ మార్కెటీర్లు మరియు పన్ను ఎగవేతదారులపై ఉక్కుపాదం కూడా ప్రారంభమైంది. దీనిపై తీవ్ర ప్రచారం జరిగింది. స్మగ్లర్లు, పన్ను ఎగవేతదారుల విషయంలో రాజీపడే ప్రసక్తే లేదని బడ్జెట్‌ను సమర్పిస్తూ వీపీ సింగ్ అన్నారు. దేశ విశ్వాసాన్ని దుర్వినియోగం చేసే వారిపై కఠిన చర్యలు తీసుకోవాలి.
రాజీవ్ గాంధీ ప్రభుత్వంలో విపి సింగ్ ఆర్థిక మంత్రిగా పనిచేశారు. ‘క్యారెట్ అండ్ స్టిక్’ బడ్జెట్ తర్వాత, దేశంలో భారీ మార్పు కనిపించింది, ఆ తర్వాత బంగారం స్మగ్లింగ్ చారిత్రాత్మకంగా క్షీణించింది. ఎన్‌ఫోర్స్‌మెంట్ డైరెక్టరేట్ వంటి ఏజెన్సీల అధికారాలు పెంచబడ్డాయి. ఆ తర్వాత వీపీ సింగ్ తన పదవికి రాజీనామా చేయాల్సి వచ్చింది.
ఆ తర్వాత 1991 బడ్జెట్‌లో లైసెన్స్ వ్యవస్థను రద్దు చేశారు. అందుకే దీనిని యుగపు బడ్జెట్ అని పిలుస్తారు. ఆ క్రమంలోనే 1998లో ఆదాయపు పన్నును 40 శాతం నుంచి 30 శాతానికి తగ్గిస్తూ వచ్చిన బడ్జెట్ డ్రీమ్ బడ్జెట్ గా ప్రచారంలోకి వచ్చింది.
