న్యూఢిల్లీ : శ్రీలంక ఎదుర్కొన్న అదే పరిస్థితి పాకిస్థాన్‌లో కూడా జరుగుతోందని నిపుణులు గత కొన్ని నెలలుగా హెచ్చరిస్తున్నారు. అప్పుల భారం, అధిక ద్రవ్యోల్బణం, నిరుద్యోగ సమస్య, వివిధ ఆర్థిక సమస్యలతో పాకిస్థాన్ ఆర్థిక వ్యవస్థ టిక్ టైం బాంబ్‌ను ఎదుర్కొంటోందని హెచ్చరిస్తున్నారు. నిత్యావసర వస్తువుల దిగుమతులపై ఆధారపడటం, పరిమిత విదేశీ మారక ద్రవ్య నిల్వలు, స్వేచ్ఛా వాణిజ్యంపై ఆంక్షలు, విదేశీ రుణాలపై ఈ రెండు దేశాల మధ్య సారూప్యతలు ఉండటమే ఇందుకు కారణమని చెబుతున్నారు. తమ ఆందోళన ఇప్పుడు నిజమవుతోందన్న భావన వ్యక్తమవుతోంది.
శ్రీలంకలో…
పర్యాటక రంగానికి ప్రసిద్ధి చెందిన శ్రీలంక గతేడాది తీవ్ర సంక్షోభంలో చిక్కుకుంది. స్వాతంత్ర్యం వచ్చిన తర్వాత శ్రీలంక ఇంతటి దారుణమైన పరిస్థితులను ఎదుర్కోవడం ఇదే తొలిసారి. నిత్యావసర వస్తువుల ధరలు జనం భరించలేని స్థాయిలో పెరిగాయి. ప్రజలు పెద్ద ఎత్తున నిరసన తెలపడంతో అప్పటి అధ్యక్షుడు గోటబయ రాజపక్సే దేశం విడిచి వెళ్లిపోయారు. ఇంత తీవ్ర సంక్షోభంలో కూరుకుపోవడానికి ప్రధానంగా ఐదు కారణాలున్నాయని నిపుణులు చెబుతున్నారు. వారు,
1. విదేశీ రుణ భారం: శ్రీలంక ప్రభుత్వం ప్రజా సేవల కోసం పెద్ద మొత్తంలో విదేశీ రుణాలను సేకరించింది. ఆదాయానికి మించిన ఖర్చు. దీంతో బడ్జెట్ లోటు సరిదిద్దలేనంతగా పెరిగిపోయింది.
2. పర్యాటకం: శ్రీలంక ప్రధానంగా పర్యాటకంపై ఆధారపడి ఉంది. 2019లో కొలంబోలో బాంబు పేలుళ్ల తర్వాత పర్యాటకులు ఇక్కడికి రావడానికి వెనుకాడారు. దీంతో ప్రభుత్వానికి విదేశీ మారకద్రవ్యం రావడం లేదు. కోవిడ్-19 మహమ్మారి ప్రభావంతో పర్యాటక రంగం కూడా నష్టపోయింది.
3. చైనీస్ పెట్టుబడులు: చైనా పెట్టుబడులు ఏ దేశంలో పెరిగినా ఆయా దేశాల్లో రాజకీయ, ఆర్థిక అస్థిరత పెరుగుతుందనడంలో సందేహం లేదు. పాకిస్థాన్‌లోనూ ఇదే పరిస్థితి నెలకొంది.
4. ఎరువుల దిగుమతిపై నిషేధం: 100 శాతం సేంద్రీయ వ్యవసాయ విధానాలను అవలంబించే లక్ష్యంతో శ్రీలంక ప్రభుత్వం 2021 నుండి ఎరువుల దిగుమతిని పూర్తిగా నిషేధించింది. దీంతో దేశంలో ఆహారోత్పత్తిపై తీవ్ర ప్రభావం పడింది. దీంతో ధరలు విపరీతంగా పెరిగాయి.
5. విదేశీ మారకం: శ్రీలంక చక్కెర, పప్పులు, చిన్న ధాన్యాలు, పెట్రోల్ మరియు డీజిల్ కోసం దిగుమతులపై ఆధారపడి ఉంది. వీటిని దిగుమతి చేసుకోవడానికి సరిపడా విదేశీ మారకద్రవ్య నిల్వలు లేకపోవడం సంక్షోభాన్ని మరింత తీవ్రతరం చేసింది. వీటన్నింటితో పాటు విదేశీ ప్రత్యక్ష పెట్టుబడులు కూడా తగ్గాయి. ఇవన్నీ కలిసి జనజీవనాన్ని స్తంభింపజేశాయి. వివిధ రూపాల్లో భారతదేశం యొక్క సహాయం శ్రీలంకకు బాగా ఉపయోగపడింది.
పాకిస్థాన్‌లోనూ అదే పరిస్థితి.
శ్రీలంక బాటలోనే పాకిస్థాన్ కూడా నడుస్తోందని నిపుణులు చాలా కాలంగా హెచ్చరిస్తున్నారు. దీని ప్రకారం దేశం దివాలా దిశగా పయనిస్తోంది. జనవరి 7న రెండు విదేశీ వాణిజ్య బ్యాంకులకు 1 బిలియన్ డాలర్ల రుణాన్ని చెల్లించగలిగినప్పటికీ, వచ్చే మూడు నెలల్లో 8 బిలియన్ డాలర్లకు పైగా విదేశీ రుణాలు చెల్లించాల్సి ఉంది. అయితే దేశ విదేశీ మారకద్రవ్య నిల్వలు ఆల్ టైమ్ కనిష్ట స్థాయి 4.5 బిలియన్ డాలర్లకు క్షీణించాయి. కనీసం మూడు నెలల విలువైన నిత్యావసర వస్తువులను దిగుమతి చేసుకోవడానికి ఈ నిల్వలు సరిపోవు.
అవసరం లేని చోట ఎక్కువ ఖర్చు చేయడం, అవసరమైన వాటికి ప్రాధాన్యత ఇవ్వకపోవడం వల్ల శ్రీలంక ప్రభుత్వంలాగే పాకిస్థాన్ ప్రభుత్వం కూడా నష్టపోతున్నదని నిపుణులు చెబుతున్నారు. ఎన్నో ఏళ్ల నుంచి ఇలాంటి తప్పుడు విధానాల వల్ల ఆర్థిక పరిస్థితి దయనీయ స్థితికి చేరుకుందని వాపోతున్నారు. పాక్ ఆర్థిక మంత్రి ఇషాక్ దార్ వాస్తవ ఆర్థిక పరిస్థితిని అంగీకరించకపోవడం, అతి విశ్వాసాన్ని ప్రదర్శించడం వల్లే ఈ పరిస్థితి ఏర్పడిందని రేటింగ్ ఏజెన్సీకి చెందిన విశ్లేషకుడు తెలిపారు. గతేడాది ఆర్థిక మంత్రిగా ఇషాక్ దార్ బాధ్యతలు చేపట్టిన సంగతి తెలిసిందే.
తడబడుతున్న కొత్త ఆర్థిక మంత్రి
ఇంటర్నేషనల్ మానిటరీ ఫండ్ ఇటీవలే ఎక్స్‌టెండెడ్ ఫండ్ ఫెసిలిటీ కింద $6 బిలియన్ల రుణ ప్యాకేజీని పునరుద్ధరించింది. అయితే పెట్రోల్, డీజిల్‌పై సబ్సిడీలను ఎత్తివేసి కొత్త పన్నులు విధించాలని డిమాండ్‌ చేసింది. అయితే ఇషాక్ దార్ అందుకు విరుద్ధంగా నిర్ణయాలు తీసుకున్నారు. దీని వల్ల దేశ ఆర్థిక వ్యవస్థ తీవ్రంగా దెబ్బతిన్నది. ప్రజల జీవనోపాధికి కూడా అంతరాయం ఏర్పడింది. తయారీ, ఎగుమతి రంగాలు కూడా సంక్షోభంలో ఉన్నాయి. ఈ నేపథ్యంలో సోమవారం జెనీవాలో ఐఎంఎఫ్ అధికారులతో ఇషాక్ దార్ సమావేశమయ్యారు. బుధవారం ఆయన ఇస్లామాబాద్‌లో మీడియాతో మాట్లాడుతూ 2022-23 బడ్జెట్ లక్ష్యాలను చేరుకోవడానికి ఐఎంఎఫ్ సూచించిన చర్యలను అమలు చేస్తామని చెప్పారు. వ్యవసాయం, ఎగుమతి రంగాలకు ఇస్తున్న రాయితీలపై సమీక్షిస్తామన్నారు. విద్యుత్ రంగంలో అప్పుల భారం తగ్గుతుంది. ఈ చర్యలు తీసుకోవాల్సిన అవసరాన్ని ఐఎంఎఫ్ అధికారులు వివరించారు. సంస్కరణలు అమలు చేస్తామని, అయితే సామాన్యులపై భారం పడదన్నారు.
సౌదీ అరేబియా సహాయం చేసింది
మంగళవారం పాక్ మీడియా వెల్లడించిన వివరాల ప్రకారం.. అప్పుల భారంతో సతమతమవుతున్న పాకిస్థాన్ లో పెట్టుబడులు పెంచాలని సౌదీ అరేబియా సూత్రప్రాయంగా నిర్ణయించినట్లు తెలుస్తోంది. పెట్టుబడులు 10 బిలియన్ డాలర్లకు చేరుకునేలా అధ్యయనం చేయాల్సిందిగా సౌదీ క్రౌన్ ప్రిన్స్ మహ్మద్ బిన్ సల్మాన్ అధికారులను ఆదేశించినట్లు సమాచారం. ఇతర స్నేహపూర్వక దేశాల నుంచి ఆర్థిక సహాయం అందుతున్నప్పటికీ, పాకిస్థాన్‌లో రుణ చెల్లింపుల కోసం డబ్బును మళ్లించాల్సి వచ్చిందని విశ్లేషకులు చెబుతున్నారు. రాజకీయ నాయకులు సమాజ అవసరాలను పట్టించుకోవడం లేదన్నారు.
ఆహార ధాన్యాలు, పదార్థాల ధరలు విపరీతంగా పెరిగాయి
పాకిస్తాన్ ముస్లిం లీగ్-నవాజ్ పార్టీ నేతృత్వంలోని సంకీర్ణ ప్రభుత్వానికి పెద్ద సవాలు విదేశీ రుణ సేవలపై డిఫాల్ట్ అయ్యే ప్రమాదం ఉందని నిపుణులు అంటున్నారు. నిత్యావసర వస్తువుల ధరల పెరుగుదల కారణంగా అమెరికా డాలర్‌తో పోలిస్తే పాకిస్థాన్ రూపాయి విలువ భారీగా పడిపోయిందని అంటున్నారు. ప్రధాన నగరాల్లోని కొన్ని దుకాణాల్లో గోధుమ పిండి కనిపించడం లేదని, నెయ్యి, వంటనూనె, వంటగ్యాస్ వంటి ఇతర వస్తువుల ధరలు ఆకాశాన్నంటుతున్నాయని వాపోతున్నారు. ఈ నేపథ్యంలో కరెంటు పొదుపు కోసం మార్కెట్లను ప్రతిరోజూ రాత్రి 8.30 గంటలకు మూసివేయాలని పాకిస్థాన్ ప్రభుత్వం ఆదేశించింది. ప్రభుత్వ కార్యాలయాల్లో అనవసరంగా విద్యుత్తు ఉపకరణాలు వినియోగించవద్దని ఆదేశించారు. విద్యుత్తును ఎక్కువగా వినియోగించే బల్బుల తయారీపై కూడా నిషేధం విధిస్తామని చెప్పారు. సగానికి సగం వీధిలైట్లు ఆపివేస్తామని చెప్పారు.
వలస వెళ్ళే ధోరణి
ఇదిలా ఉండగా, గత ఏడాది పాకిస్థాన్ ఇన్‌స్టిట్యూట్ ఆఫ్ డెవలప్‌మెంట్ ఎకనామిక్స్ నిర్వహించిన సర్వేలో 40 శాతం మంది పాకిస్థానీలు దేశం విడిచి వెళ్లేందుకు సిద్ధంగా ఉన్నారని తేలింది. ఈ అభిప్రాయం వ్యక్తం చేసిన వారిలో యువతే ఎక్కువని తేలింది.
ప్రపంచ బ్యాంకు నివేదిక
ప్రపంచ బ్యాంక్ ఇటీవల విడుదల చేసిన నివేదికలో, 2022-23 ఆర్థిక సంవత్సరంలో పాకిస్తాన్ వృద్ధి రేటు గణనీయంగా తగ్గుతుందని అంచనా. కేవలం 2 శాతానికే పరిమితం చేశారన్నారు. గత ఏడాది వరదల కారణంగా ప్రజలు పేదరికంలో కూరుకుపోవడం కూడా దీనికి కారణమైంది. విధానపరమైన అనిశ్చితి కారణంగా పాకిస్థాన్ ఆర్థిక వ్యవస్థ మరింత క్లిష్ట పరిస్థితులను ఎదుర్కొంటుందని పేర్కొంది.
నవీకరించబడిన తేదీ – 2023-01-11T18:21:01+05:30 IST
